انسان ها به هنگام مواجهه با یکدیگر در ابتدا با پوشش و ظاهر مخاطب مواجه می‌‌شوند. گرچه در نسخه اوّل برای سلامت از مراقبت چشم مطالبی مطرح شد، اما در طرف مقابل نیز باید از ظهور صحنه های آلوده نیز ممانعت نمود. به عبارت دیگر باید تلاش کرد تا در جامعه از تولید بیماری جلوگیری کرد. این منطق که باید برای سلامتی مردم، آنها را از ضررهای بیماری آگاه نمود کلام خوبی است، امّا کامل نیست. چرا که باید تا حدّ توان از بروز و شیوع بیماری و مسائلی که موجب انتشار سموم و آلودگی در جامعه است نیز ممانعت به عمل آورد.
 
بعضی از منظره ها، عامل انتقال بیماری
همه افراد جامعه برای سلامت روح و روان خود باید از چشم و آنچه چشم مشاهده می‌کند، محافظت کنند. هر صحنه ای را نظاره نکنند. امّا در طرف مقابل نیز باید از ایجاد صحنه هایی که بیماری‌زا هستند نیز جلوگیری نمود. اسلام با درک این ضرورت به مردان و زنان می‌فرماید که با هر پوششی در جامعه ظاهر نشوند، بلکه باید ظاهر آنها موجب تحریک و فساد مخاطب نباشد.
 
اصل پوشش داشتن، یک امر فطری است و در ادیان و تمدّن‌های قبل از اسلام نیز جریان داشته است امّا چگونگی آن از طریق عقل، شرع و عرف تعیین میشود. لباس شهرت، لباسی که از اجزاء حیوان حرام گوشت باشد، لباس نجس، طلا کوب برای مردان و دیگر مسائلی از این دست در اسلام به عنوان مرز ممنوعه مشخّص شده است. امّا گاهی اوقات لباس جنبه اجتماعی آن پررنگ تر می‌شود و تنها مانند لباس نجس، جنبه فردی ندارد.
 
چگونگی پوشش در قرآن
دین اسلام برای اینکه رابطه میان انسان‌ها از جنبه انسانیّت به حیوانیّت تنزّل پیدا نکند توصیه می‌کند تا لباسی نپوشید که نگاه دیگران به شما، خارج از نگاه عقلانی، شرعی و عرفی باشد. آیه ای که کیفیّت حجاب و نه اصل پوشش را در قرآن کریم تشریع می‌کند در سوره نور آمده است: «به زنان مؤمن را بگو ... زینت و آرایش خود جز آنچه قهرا ظاهر می‌شود (بر بیگانه) آشکار نسازند و باید سینه و بر و دوش خود را به مقنعه بپوشانند و زینت و جمال خود را آشکار نسازند، وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنّ»(1)  
 
در میان اقوام عصر نزول قرآن بعضی از زنان سرهای خود را با کلاه یا پارچه می‌پوشانیدند و برخی چنین رسمی نداشتند. از آنجا که برهنگی سر و گردن و بخشی از پایین گردن، باعث فساد انگیزی در قلب مردان نامحرم می‌شد قرآن کریم که متکفّل سلامت روح جامعه است به این پوشش بیماری زا، واکنش نشان داد و دستور داد تا کیفیّت پوشش تغییر کند و این مواضع در مقابل نامحرم مخفی شود.
 
در آیه دیگر به برخی از فوائد پوشش اسلامی زن اشاره می‌کند «ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلبابها [=روسریهای بلند] خود را بر خویش فروافکنند. این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ (و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است، یَاأَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذٰلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلاَ یُؤْذَیْنَ وَ کَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً».(2) قرآن کریم یکی از حکمت‌های پوشش را، حفظ حرمت زن و محافظت از او در مقابل آزار بولحوسان میداند. چرا که زن مظهر زیبائی خداست و دیده شدن او موجب شناخته شدن و در نهایت میل به سوی او خواهد شد.
 

آرایش در مقابل نامحرم
بعضی از قسمت‌های بدن لازم نیست تا در مقابل نامحرم پوشیده باشد. امّا اگر توأم با زینت باشد منجر به جلب توجه شده و ایجاد میل و شهوت در مخاطب میکند. از همین رو در آیه دستور میدهد که زینت خود را بپوشانید و هیچ سخنی در حرمت زینت ندارد. بلکه آنچه مهمّ است ظاهر کردن زینت در مقابل نامحرمان است. چرا که اسلام به حسّ دیده شدن زن اهمیّت داده و محلّ آن را در مقابل شوهر و محارم قرار داده است.

پوشش زن کمیّت و کیفیّتی دارد که با مردان متفاوت است. این تفاوت بخاطر تفاوت روحی و جسمانی است. اسلام پوشش زن در مقابل نامحرم را در صورت کامل بودن و بدون زینت، میپذیرد. ناقص بودن پوشش و یا همراه با زینت و آرایش بودن، باعث می‌شود تا رابطه میان افراد از یک رابطه سالم خارج شود. گرچه در موارد جزئی ممکن است این حالت رخ ندهد امّا احکام کلی سلامت روح برای همه افراد جامعه لازم الاجراء است.
 
حد و مرز زینت
زینت زن یا مرد برای همسرش در اسلام، فضیلت بسیاری دارد، چرا که به ایجاد علاقه و وابستگی میان آن دو کمک می‌کند. بسیاری از بیماری‌هایی که خواسته یا ناخواسته در بیرون از خانه برای زن و مرد ایجاد شده است، از این طریق تخلیه می‌شود. خود آرائی همسران برای یکدیگر به سلامت روح آنها کمک می‌کند، در حالی که اگر این آرایش در مقابل نامحرم انجام شود، سمّ مُهلک برای سلامت جامعه به شمار می‌رود.

با توجه به قابلیّت بالای خود آرائی در سلامت خانواده و یا بیماری جامعه، قرآن کریم دستور میدهد تا زنان همانند عصر جاهلیّت با زینت از خانه خود خارج نشوند. وَ لاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَی» مانند دوره جاهلیت پیشین با آرایش و خود آرایی بیرون نیایید.(3) جامعه ای که اسلامی شده است باید از علم و عقل کمک بگیرد تا دنیا و آخرت خود را سامان دهد و روز به روز قدم های ترقّی و تکامل را طیّ کند. در آیه شریفه، خارج شدن زن با آرایش از خانه خود را از مصادیق عمل جاهلیّت دانسته است. مردم در عصر جاهلیّت زندگی در اوج ذلّت و نادانی را تجربه می‌کردند. حال چه می‌شود که در قرن بیستم، انسان‌ها همان ارزش‌های عصر جاهلیّت را برای خود احیاء می‌کنند و ضدّ ارزش‌ها را برای خود تکامل و ارزش می‌پندارند؟
 
چند روایت درباره پوشش
در روایات نیز به ضررهایی که پوشش بد و زنیت علنی برای افراد و جامعه دارد پرداخته شده است. حضرت علی(ع) نیز پوشش را عامل حفظ سلامت و دوام زیبائی او می‌دانند؛ «صِیَانَةُ المَرْأَةِ أَنْعَمُ‏ لِحَالِهَا وَ أَدْوَمُ لِجَمَالِهَا»(4). عطر زدن که یکی از مظاهر جلب توجه زن و متعلق به پوشش او است در مقابل همسر، امر بسیار پسندیده و در خارج از خانه، عامل گناه زیادی است. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «زنی که خود را خوش‌بو کند و از خانه خارج شود، مشمول لعن (ملائکه) است تا زمانی که به خانه باز گردد»(5). او با این رفتار خود، حسن طمع و شهوت را در دل نامحرمان بیدار کرده و مقدمه آلودگی ایشان را فراهم میکند.
فرهنگ جاهلیّت در دوره های مختلف از زن آرایش کرده، برای مطامع دنیوی از جمله مسائل جنسی، تبلیغ کالا، جلب مشتری، و مانند آن بوده است. این گونه نگرش به زن و پوشش او باعث ظلم در حقّ انسانیّت زن و حتی مرد خواهد شد. اکنون نوبت آن رسیده تا به جایگاه این نسخه سلامت اسلام برای جامعه بیش از هر زمان دیگری توجه کرد.

[1] النور، 31
[2] الأحزاب‏، 59
[3] الأحزاب‏، 33
[4] تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص405
[5] اصول کافی، ج‏5، ص518

نسخه هایی برای بهداشت روابط (بخش دوم)